Stress ở trẻ em - Mối lo ngại cha mẹ nên biết

Vấn đề đáng tiếc là trẻ không biết cách diễn đạt chính xác nỗi khổ tâm của mình cho người khác hiểu. Kể cả khi bộc lộ ra thành những hành động khác thường như cương quyết không đến trường, không tập trung vào việc học tập hay trộm đồ, nhưng trong nhiều trường hợp cha mẹ vẫn không biết lý do trẻ bị căng thẳng. Cha mẹ cũng không hiểu phản ứng của trẻ một phần là do cách nuôi dạy con bảo thủ và thường nghĩ cách để uốn nắn trẻ.
Sự căng thảng của trẻ ở giai đoạn ấu thơ ảnh hưởng rất lớn đến sự hình thành nhân cách của trẻ. Nếu cha mẹ không tìm được cách xử lý kịp thời thì khi lớn lên, nhiều khả năng trẻ sẽ gặp phải những vấn đề trong tính cách hoặc quan hệ đối nhân xử thế.
Vậy lý do nào khiến cho con trẻ bị căng thẳng và cách xử lý là gì?
Chúng ta sẽ xét theo hai nhóm: trước độ tuổi đến trường và sau độ tuổi đến trường để cha mẹ xem xét.

Căng thẳng của trẻ trước độ tuổi đi học:
Trong số những căng thẳng của trẻ trước tuổi đi học, căng thẳng nghiêm trọng nhất xảy ra khi bé không ó được mối quan hệ hài hòa với mẹ. Người mẹ thường bị trầm cảm sau khi sinh con nên đôi khi có những phản ứng không như trẻ mong đợi. Vậy khi đó bé sẽ phản ứng thế nào?
Những căng thẳng nhỏ sẽ khiến trẻ thường ngủ không sâu và ăn kém. Nếu vẫn tiếp tục kéo dài sẽ phát sinh các vấn đề trong việc điều chỉnh cảm xúc như thường giật mình sợ hãi hoặc tránh nhìn vào mắt người khác, khả năng điều tiết sinh lý sụt giảm và đương nhiên dễ bực bội, ảnh hưởng đến việc phát triển tính cách xã hội. Vì vậy, để tránh gây căng thẳng cho trẻ, người mẹ cần sự giúp đỡ tích cực của mọi người xung quanh để có thể nuôi con được tốt.
Trẻ được đầy năm phát triển nhanh về ngôn ngữ, đồng thời cũng xuất hiện khả năng phán đoán về cuộc sống xung quanh. Cái tôi trong trẻ trở nên mạnh mẽ hơn, khiến một đứa trẻ thụ động dựa dẫm vào mẹ của giai đoạn trước trở thành đứa trẻ bướng bỉnh, muốn tự làm mọi thứ. Nhưng vì khả năng phán đoán của trẻ thời kỳ này vẫn chưa thật mạnh mẽ nên nếu không thể tự làm theo ý mình thì bé vẫn dựa vào mẹ để giải quyết. Tuy nhiên, khi trẻ cần sự giúp đỡ của mẹ mà không được như ý, chúng sẽ cảm thấy rất lo âu và từ bỏ ý định sống bằng chính nỗ lực của bản thân.
Một loại căng thẳng mà trẻ không thể vượt qua trong thời kỳ này là mâu thuẫn với anh chị em. Mọi người thường nghĩ rằng anh em hoặc chị em sẽ tự nhiên yêu quý nhau nhưng vì tranh đua với nhau để có được tình yêu thương của cha mẹ nên tất nhiên, chúng sẽ trở thành đối thủ cạnh tranh. Đặc biệt khi anh em hơn kém nhau ít tuổi, hoặc trong trường hợp vì một đứa con bị bệnh mà cha mẹ không chăm lo chu đáo cho đứa kia thì vấn đề càng trở nên nghiêm trọng.
Các bé không thể hiện nỗi bất mãn của bản thân bằng lời nói mà bằng các hành vi, vì vậy, cha mẹ có thể ngăn chặn trước những vấn đề này bằng sự quan tâm chu đáo và phán đoán thông minh. Và dễ hơn khi độ chênh lệch tuổi tác giữa các con cần trên 2-3 năm, trong khoảng sáu tháng sau khi sinh đứa nhỏ vẫn phải chú ý đến đứa lớn và giúp con thích nghi tốt với em mình.

Căng thẳng của trẻ ở độ tuổi đi học
Trẻ tới trường xuất hiện nhiều trách nhiệm khác so với giai đoạn trước và nhận được nhiều kỳ vọng hơn từ những người xung quanh. Tuy nhiên, những việc như dậy sớm đi học đúng giờ, phải ngồi ngay ngắn gần 45 phút và chuyên tâm học hành, phải nhường nhịn và cư xử tốt với bạn bè, chuẩn bị bài vở...với trẻ không phải là chuyện đơn giản như người lớn nghĩ.
Đặc biệt hơn là sức học của trẻ - điều cha mẹ quan tâm nhiều nhất nên nếu trẻ thường xuyên học hành yếu kém sẽ ảnh hưởng tiêu cực tới sự tự tin và ý thức về bản thân của trẻ theo kiểu: "Mình là đứa kém cỏi". Vì vậy, để phát huy tốt khả năng học tập của trẻ, trước hết, trẻ cần hình thành thói quen học tập. Khi bé học lớp Một, cha mẹ nên giúp đỡ trẻ rồi dần dần khích lệ để bé có thể tự học.
Chỉ rất ít trẻ biết tự học ngay từ đầu, đặc biệt là những bé trai thiếu tập trung cần cố gắng và dành thời gian nhiều hơn để có được thói quen tự giác học tập.
Ngoài năng lực tự học hành, trẻ ở độ tuổi đến trường cũng cần có khả năng kết bạn tốt. Trẻ có vấn đề về tính cách hay trong mối quan hệ với cha mẹ từ nhỏ cũng gặp khó khăn trong việc phát triển tính cách xã hội. Những trẻ như vậy không hòa hợp được với bạn bè, dẫn đến buồn bực hoặc bị cô lập. Nếu không giải quyết được những mâu thuẫn nhỏ trong giao tiếp với những người xung quanh thì dù trẻ có thông minh cũng không phát huy tốt được năng lực. Nói cách khác, ngay từ nhỏ, trẻ cần tạo được mối quan hệ tích cực với cha mẹ, sau đó là với bạn bè cùng trang lứa hoặc những người xung quanh. Đề phát triển tính cách xã hội cho trẻ, cần tạo ra nhiều cơ hội để bé hòa nhập một cách tự nhiên với người xung quanh. Khi trẻ gặp khó khăn trong quan hệ bạn bè, hãy lắng nghe thật kỹ, nếu cần hãy mời người bạn đó đến chơi hoặc nói chuyện với cha mẹ của bạn đề giải tỏa những hiểu lầm. Vì lý do này mà các bà mẹ nên thường xuyên đến trường của con để giao lưu và hòa nhập với các bậc phụ huynh khác.
Hạnh phúc của trẻ là niềm mong ước của tất cả các ông bố, bà mẹ. Nhưng nếu lạm dụng điều này dễ tạo ra định kiến có tên "dục nhi", nghĩa là gò ép trẻ vào khuôn mẫu. Trẻ bị ép buộc vào một nguyên tắc cứng nhắc dựa trên tiêu chuẩn của người lớn sẽ dần mất đi sự tự tin, rồi chỉ thành Rô bốt chuyển động theo ý muốn của cha mẹ.
Việc chúng ta cần làm bây giờ là thoát khỏi những nguyên tắc "dục nhi" gây căng thẳng và hạn chế sự tự tin của trẻ. Hãy luôn nhớ rằng không có khái niệm "dục nhi" với những phụ huynh sáng suốt.

TDCS